uygur devleti ne demek?

Uygur Devleti, Orta Asya'da 8. ve 14. yüzyıllar arasında varlığını sürdürmüş bir dizi Türk devletinin genel adıdır. Tek bir sürekli varlık olarak değil, farklı dönemlerde coğrafi konum ve siyasi yapı bakımından değişiklik gösteren birden fazla devleti kapsar. Bunları genel olarak şu şekilde sınıflandırabiliriz:

1. Birinci Uygur Kağanlığı (744-840):

• Kuruluş: Göktürk Devleti'nin dağılmasının ardından kurulan bu kağanlık, Orhun Irmağı havzası ve Moğolistan'ın büyük bir kısmını kapsıyordu.
• Siyasi Yapı: Klasik Türk devlet yapısını takip eden bir kağanlık sistemiyle yönetiliyordu. Ordu gücü oldukça önemliydi. Maniheizm, Budizm ve diğer inançlar devlet içerisinde yer alıyordu.
• Kültür: Yazıya sahiptiler (Uygur alfabesi), gelişmiş bir sanat ve mimari geleneğe sahiplerdi. Beşeri bilimler ve edebiyat da gelişmişti.
• Çöküş: Kırgızların baskısıyla yıkıldı.

2. Uygulamada dağılma (840-860): Birinci Uygur Kağanlığı'nın yıkılmasının ardından, Uygurlar farklı gruplar halinde çeşitli yerlere göç etti. Bu göçler, Uygur kültürünün Orta Asya ve Çin'in farklı bölgelerine yayılmasına sebep oldu.

3. Batı Uygur Krallığı (850-1360): Göç eden Uygurların bir kısmı Tarım Havzası'nda (günümüzde Sincan Uygur Özerk Bölgesi) yeni bir devlet kurdu. Bu devlet, Kara-Hanlılar ve diğer Türk boylarıyla sık sık çatışmaya girdi. Bu dönem Uygur kültürü önemli ölçüde devam etti, fakat Çin'in etkisine girdi.

4. Kara-Hoca (11. ve 12. yüzyıllar): Batı Uygur Krallığı'nın devamı niteliğinde kabul edilir.

Genel Özellikleri:

• Türk Kökenli: Uygurlar, Türk kökenli bir halktır. Dil ve kültürleri, Türk kültürünün önemli bir parçasıdır.
• Göçebe ve Yerleşik Hayatı Birleştiren Kültür: Başlangıçta daha çok göçebe olan Uygurlar, zamanla tarım ve yerleşik hayata da geçtiler.
• Dinlerarası Tolerans: Farklı dinlere, özellikle Maniheizm, Budizm ve daha sonra İslam'a, belirli bir hoşgörüyle bakılmıştır.
• Yazı ve Edebiyat: Kendi yazılarını geliştirmiş ve zengin bir edebiyat geleneğine sahiplerdi.

Uygur Devleti, Orta Asya tarihinde önemli bir rol oynadı ve kültürel etkisi günümüzde bile devam etmektedir. Ancak, farklı dönemlerde farklı coğrafyalarda ve siyasi yapılarla var olan bu devletleri tek bir bütün olarak ele almak doğru değildir. Her bir dönemin kendine özgü özellikleri ve gelişimi incelenmelidir.